Steile plantenheuvel
De Tuin van Fortmond ligt in het gelijknamige buurtschap in de uiterwaarden van de IJssel tussen Olst en Wijhe. Josée en Willem kochten hier 25 jaar geleden een oud boerderijtje met koeienstal op één hectare grond. Ze vervingen de oude bebouwing door een moderne woning. Ondertussen kwam rondom hun perceel de ontwikkeling van natuurgebied de Duursche Waarden op gang. “We wonen hier inmiddels als het ware op een eilandje midden in de natuur”, zegt Willem. “Dat inspireert ons en motiveert ons tegelijkertijd om goed voor deze plek te zorgen.” Om die reden koos het echtpaar voor een bijzondere voortuin. De planten wortelen hier in een steile plantenheuvel van vier meter hoog. Op die manier camoufleren ze de glazen pui en het sterk hellende dak van de nieuwe, minimalistische woning. Willem: “De welstandscommissie vond de lijnen van het dak te scherp afsteken tegen het landschap. De architect kwam met het idee om deze heuvel op te werpen. Wel toepasselijk, want ons huis is gebouwd op een oude rivierduin en er waren al wat natuurlijke hoogteverschillen. Op deze manier oogt het geheel wat zachter.”
Tip
Grote groepen vaste planten en siergrassen hebben meer impact dan een enkele plant. Ook zorgen ze voor rust in de tuin.
Bomen als gordijnen
De aarde voor de plantenheuvel kwam vrij na het afgraven van een paddenpoel, verderop in de tuin. Een graafmachine verzette de grond, waarna Josée en Willem de ‘Fortmonderberg’ kleur gaven met tientallen prairieachtige planten. Tussen de uitdijende groepen salvia, struisriet (Calamagrostis acutiflora) en lampenpoetsersgras (Pennisetum alopecuroides) lopen smalle houtsnipperpaden. Een wandeling hier biedt letterlijk een extra dimensie; je kijkt de planten beneden mooi op de kruin. Ook het hellende dak is zo van heel dichtbij te bewonderen. Hier groeien verschillende soorten vetkruid (Sedum), tussen de veldkeien. Hier en daar zijn kleine bomen geplant die voor schaduw, hoogteverschillen en structuur zorgen. Zo koesteren de tuiniers de oude vijg uit de moestuin van Josée’s vader. “De bomen hier hebben ook een praktische functie”, zegt Willem lachend. “We hebben een huis van glas en geen gordijnen. De bomen zijn onze gordijnen.”
Dutch wave
Achter het huis tuiniert het echtpaar fanatiek in royale borders. Ook hier is het effect van tuinieren in grote groepen overweldigend. Dankzij de afwisseling van hoge en lage planten rolt de Dutch Wave er onmiskenbaar rond. Verspreid staan grote, solitaire planten in een golf van rood, wit of blauw. Salie Salvia ‘Amistad’ is bijvoorbeeld een favoriet, maar ook paarse Vernonia crinita en gevlekt koninginnekruid (Eupatorium maculatum) zijn hoge blikvangers en rustpunten in een zee van vetkruid of hosta. Willem: “Ik houd niet zo van keurige borders die netjes van laag naar hoog zijn geordend. Een tuin moet in mijn beleving natuurlijk ogen en verrassende elementen hebben.” De tuiniers ontwerpen alleen met planten die ze kennen. “We weten dus hoe ze bloeien en combineren én of ze hier goed aanslaan. Maar ook of ze sterk genoeg zijn. Bepaalde soorten Echinacea purpurea zijn bijvoorbeeld prachtig, maar komen na het eerste bloeijaar niet meer terug.”
Metamorfose
Hoogte is het belangrijkste criterium bij het ontwerpen, omdat de tuiniers deining in de border willen zien. Qua kleur mogen de bloemen niet te scherp zijn, zodat een mooi rustig beeld ontstaat. Met hier en daar een felle uitschieter voor het contrast, zoals een fleurig geel zonnehoedje (Rudbeckia nitida). Als die basis eenmaal staat, bewaken Josée en Willem samen de balans. Groepen die te veel uitdijen, worden aan de randen afgestoken. Ook stukken die qua kleur of vorm saai worden, krijgen een metamorfose. Binnenkort gaat bijvoorbeeld het vak met hosta en franjekelk (Tellima grandiflora) in de voortuin op de schop. “In de lente is die combinatie prachtig, maar inmiddels zijn de hosta’s half opgegeten door slakken en staan de franjekelkjes er lelijk bij. We vervangen ze door niet-woekerende guldenroede Solidago rugosa ‘Fireworks’. Die lijkt ons heel mooi in combinatie met het okerkleurige struisriet Calamagrostis acutiflora ‘Karl Foerster’ verderop.”
Paspoort
Tuinnaam: De Tuin van Fortmond
Soort tuin: weelderige landschapstuin
Waar: Olst (OV)
Grootte: 1 ha
Grondsoort: zavel, zand en gedeeltelijk klei
Ligging: op het westen
Bijzonder: Dutch Wave in de borders, ligging in de uiterwaarden, overgang van siertuin via grassenborders en wilde bloemenweide naar natuur, plantenheuvel die minimalistische woning camoufleert
Meer info: de open dagen zijn inmiddels voorbij, maar nog tot en met 23 oktober 2022 kun je de tuin bezoeken. detuinvanfortmond.nl
Geen hagen, schuttingen en hekken
Naar de randen toe is het tuinontwerp losser en natuurlijker. Nergens staan hoge hagen, schuttingen of hekken. Op die manier reikt het uitzicht kilometers ver door de uiterwaarden richting de IJssel. Andersom wordt het zicht van natuurliefhebbers ook niet geblokkeerd door harde tuingrenzen. “We wilden een vloeiende overgang maken van strak naar landelijk”, legt Willem uit. “Van cultuur naar natuur.” Zo bevindt zich aan de rechterzijde een dicht vogelbosje met inheemse beplanting, waaronder hazelaar, vlier en Gelderse roos (Viburnum opulus). De heesters linken mooi aan de houtwallen in de uiterwaarden, die in dit jaargetijde rood kleuren van de meidoorns.
Veldsalie en wilde reseda
In de nog jonge grassenborder aan de linkerzijde kleurt het goud en zilver in deze tijd van het jaar. De tinten herhalen zich in het grasland ver voorbij de erfgrens. Helemaal op de rand van de tuin experimenteren de tuiniers met een wilde bloemenwei. Met wisselend succes. “De grassen hebben hier heel snel de overhand”, vertelt Josée. “En vorig jaar stond het ineens vól boterbloemen. We hebben in het vroege voorjaar deze weide een beetje opengemaakt met een rotorkopeg. De zaden die in de grond zitten, krijgen zo meer kans om te ontkiemen. Gelukkig zien we steeds vaker echte rivierplanten opduiken, zoals veldsalie en wilde reseda. Vroeger zag je ze nauwelijks in deze omgeving. Dankzij zorgvuldig natuurbeheer staan de bermen nu vol. En daar genieten wij hier in de tuin van mee.”
Vijf tuinierprincipes van Josée en Willem
- Begin – als je je tuin aanpakt of een nieuwe tuin start – met een klein stukje. Anders zie je over twee jaar door de bomen het bos niet meer. Bovendien krijg je gaandeweg steeds meer ideeën en nieuwe inzichten. En het is erg leuk om stapje voor stapje je eigen tuin te ontwikkelen.
- Verdiep je goed in een plant voordat je hem aanschaft. Kan hij bijvoorbeeld wel aarden in de grondsoort van jouw tuin? Zo voorkom je teleurstellingen en overhaaste aankopen.
- Als je je borders niet van laag naar hoog opbouwt, krijg je verrassende doorkijkjes.
- Met het maken van contrasten krijg je spannende borders. Een favoriete combinatie is die van Japanse wasbloem (Kirengeshoma palmata) met het donkere blad van zilverkaars Cimicifuga ramosa ‘Atropurpurea’.
- Onze ervaring is dat schaduwheesters en –bomen vooral aan de onderkant schaduw nodig hebben. De meeste soorten kunnen best wat zon hebben aan de bovenzijde.
Vijf favoriete laatbloeiers van Josée en Willem
- Valse indigo (Baptisia australis). Josée en Willem: “Bloeit mooi blauw in de zomer en vormt daarna decoratieve, zwarte peulen.”
- Herfstanemoon Anemone ‘Honorine Jobert’. “Bloeit nog heel lang door met witte bloemen.”
- Duizendknoop Persicaria amplexicaulis ‘Fat Domino’. “Deze Persicaria komt wat later in bloei dan soortgenoten en bloeit met dikke, rode aren.”
- Zonnehoed Rudbeckia ‘Henry Eilers‘. “Een sterke plant die bloeit met mooi zachtgele zonnetjes.”
- Ruit Thalictrum delavayi ‘Splendide White’. “Wordt mooi hoog en geeft heel kleine, witte bolletjes als bloemetjes.”
Tip
Laat salvia’s als het kan op hun plek staan. Als je ze verplant, is de kans groot dat ze het niet overleven.