Hoe gaat dat injecteren precies in zijn werk? Hiervoor is de vrouwtjes sluipwesp uitgerust met een legboor. Die gebruikt ze om de eitjes in het lichaam van de gastheer in te brengen. De larven doen zich tegoed aan de ingewanden, waarbij de vitale organen nauwkeurig tot het laatst worden bewaard. Het vrouwtje brengt tegelijk met de eitjes ook een stofje in waardoor de rups wordt gemanipuleerd. Het wordt een soort zombie die helemaal naar de hand is gezet van de larven. Zodra de larven zich volgevreten hebben, komen ze naar buiten om te verpoppen. Ze spinnen een cocon, soms gebruikmakend van materiaal van hun gastheer die de cocons in enkele gevallen ook nog beschermt. Sommige sluipwespen maken een cocon in het insect, andere komen eerst naar buiten en verpoppen daar. En de rups? Daar is vaak niet veel meer van over dan een lege huls en sterft dan ook spoedig.

Zo gezegd, zo gedaan, zou je zeggen. Ware het niet dat deze insecten in Nederland vooral in de kasteelt worden ingezet en nauwelijks op het open veld. “In een kas zijn gecontroleerde omstandigheden; alles wat je loslaat blijft binnen”, legt Erik uit. “In de openveldteelt laten wij nog weinig sluipwespen los, maar in andere landen zoals in Zuid-Amerika worden ze massaal ingezet. Vlindereitjes die door heel kleine sluipwespjes zijn geparasiteerd, worden met een vliegtuigje uitgestrooid over de enorme monoculturen.” Wel wordt er hard aan gewerkt om ook in ons land stappen te maken. Pesticiden worden steeds meer verboden, dus akkerbouwers moeten een omslag maken. “Dat kan door bloemrijke akkerlanden aan te leggen. Volwassen sluipwespen eten nectar en stuifmeel uit de bloem en blijven in het veld. Daar gaan ze op zoek naar rupsen en luizen waar ze op parasiteren. Door voedsel aan te bieden, leven ze langer. In Nederland stimuleren we dus vooral natuurlijke vijanden in plaats van nieuwe los te laten.” Momenteel zijn het vooral de akkerranden die ervoor worden ingezet, hoewel de wespen het midden van het veld dan niet altijd zullen bereiken. “Je kunt je voorstellen dat deze kleine insecten gelimiteerd vliegen. Ze ruiken pas van 20-40 m afstand een plant waarop rupsen aan het eten zijn. Van verderaf gebruiken ze algemene geuren per plantensoort waarop ze hun gastheer kunnen verwachten. Je moet dus nadenken welke bloemen je waar neerzet om te zorgen dat de sluipwespen de afstand tussen bloemen en het gewas goed kunnen overbruggen, bijvoorbeeld via strokenteelt.”

Er is nóg een voordeel van de sluipwesp. Want hoe klein ook, ze heeft een indrukwekkend reuk- én leervermogen. “Sluipwespen en honingbijen hebben ontzettend gevoelige antennen en kunnen lage concentraties geuren oppikken”, weet Erik. “En je kunt ze heel goed trainen. Veel sneller dan een drugshond.” Win-win, want hiermee is de sluipwesp efficiënter in het opsporen van drugs dan een drugshond. Maar je kunt het diertje evengoed leren om dynamiet of plantgeuren op te sporen. Het goede leervermogen is daarbij ideaal, want je kunt de wespen met een beloningssysteem trainen om op bepaalde geuren af te gaan. En dat leren ze al na slechts één keer. Ze onthouden de geur voor circa vijf dagen. Dat is misschien niet lang, maar op een levensduur van enkele weken, soms maanden, is het toch een behoorlijke tijd. Helaas worden sluipwespen nog niet ingezet wegens hun goede reuk, honingbijen wel. “De honingbijen worden in een houdertje in een apparaat gestopt. Ze kunnen niet bewegen, wel de geur waarnemen, en de enige reactie op die geur is dat ze hun tong uitsteken. Als ze dat doen, is er een sensor die een lampje laat branden en op die manier kun je zien: die geur wordt waargenomen door zoveel verschillende bijen. Voor sluipwespen is dit nog in ontwikkeling. Bijvoorbeeld of ze kunnen worden ingezet voor het ontdekken van landmijnen of ziektes zoals COVID-19.”