Soorten vleermuizen in Nederland
Wereldwijd bestaan er ongeveer duizend soorten vleermuizen, waarvan er zeventien voorkomen in Nederland. Een opvallende inwoner van onze tuinen en huizen is de dwergvleermuis (Pipistrellus pipistrellus), de kleinste soort in ons land die zelfs in een luciferdoosje past. Deze vleermuis is vaak te vinden onder dakgoten en in andere beschutte plaatsen. Andere veelvoorkomende soorten:
- Een grote vleermuissoort is de laatvlieger (Epteiscus serotinus). Laatvliegers wonen overal in Nederland in gebouwen. Je kunt ze tijdens het vliegen herkennen aan opvallende, brede vleugels. De staart lijkt op een accolade, dat is het {-teken, maar dan een kwartslag gedraaid natuurlijk.
- Onze favoriet is de grootoorvleermuis, die inderdaad flinke oren heeft. In ons land vind je twee soorten: de grijze grootoorvleermuis (Plecotus austriacus) en de gewone grootoorvleermuis (Plecotus auritus). Ze zijn aan de hand van hun silhouet niet van elkaar te onderscheiden in de lucht, maar hun grote oren en brede vleugels verraden in ieder geval uit welke familie ze komen.
- De watervleermuis (Myotis daubentonii) vind je jagend boven het wateroppervlak. De vleugels van deze vlieger zijn smal en lang en het herkenningspunt is een in het oog springende witte buik.
Wat eten vleermuizen?
De vleermuizen die in Nederland leven zijn supernuttig. Ze zijn effectieve insectenjagers en eten duizenden hinderlijke of schadelijke insecten per nacht. Zo houdt de grootoorvleermuis van nachtvlinders, inclusief die van de beruchte eikenprocessierups. De watervleermuis daarentegen houdt van muggen. Dankzij deze natuurlijke bestrijding wordt de menselijke samenleving behoed voor plagen. Bovendien zijn vleermuizen efficiënte jagers dankzij hun unieke sonartechniek, echolocatie genaamd, waarbij ze korte geluidjes uitzenden om hun prooi te lokaliseren.
Zijn vleermuizen gevaarlijk?
Nee, het is niet gevaarlijk om in de buurt van vleermuizen te leven. Ze worden vaak gezien als grote aanstichters bij zoönose, het overdragen van ziekte of infectie van dier op mens. Een klassiek voorbeeld is rabiës. Heel gevaarlijk, maar de ziekte komt nauwelijks voor in Nederland. Ook kun je niet zomaar besmet raken, want je hebt hiervoor een beet, krab of contact met speeksel van een besmette vleermuis nodig. Wees dus niet bang als er een vleermuis in huis of in de tuin vliegt. Zie je een vleermuis liggen die je zo kunt oppakken omdat hij ziek of dood is? Doe dit dan nooit zonder speciale handschoenen, want de vleermuis kan besmet zijn met rabiës. Maar geen zorgen, want in de afgelopen vijftig jaar is in Nederland niemand besmet geraakt met rabiës. Verder lees je soms dat grote hoeveelheden vleermuizenpoep schadelijk kunnen zijn voor je gezondheid. De stoffen in de uitwerpselen zouden namelijk ziekmakende schimmels (Histoplasma capsulatum) bevatten, die longproblemen kunnen veroorzaken. Echter, er zijn tot nu geen aanwijzingen dat de schimmel in ons land voorkomt. En vliegt er een vleermuis in je huis? Geen paniek. Doe alle lichten uit en zet de ramen open. Hoogstwaarschijnlijk vindt het beestje zijn weg naar buiten wel.
Waar leven vleermuizen?
Voor de winterslaap zoeken vleermuizen naar een plekje met een constante temperatuur, zo min mogelijk tocht, een hoge luchtvochtigheid, rust en duisternis. Grotten, bunkers, forten en andere ondergrondse ruimtes zijn daarom belangrijke winterverblijven. Maar vleermuizen vinden steeds moeilijker een geschikte schuilplek, waardoor ze kwetsbaar worden. Ze worden overal ter wereld bedreigd door ontbossing, groei van steden, aanleg van infrastructuur, klimaatopwarming en de afname van biodiversiteit. Niet voor niets zijn alle zeventien soorten in Nederland wettelijk beschermd door de Wet Natuurbescherming. Je mag ze daardoor niet storen zonder toestemming van de overheid. Indien er een gebouw wordt neergezet op een plek waar vleermuizen wonen, dan moet er een alternatieve woonplek voor ze komen. Zo kunnen bouw, renovatie en aanleg van wegen samengaan met de bescherming van vleermuizen. Alternatieven zijn bijvoorbeeld vleermuiskasten of vleermuisvoorzieningen die zelfs speciaal worden ingebouwd bij panden. Er worden ook weleens speciale bunkers gebouwd om vleermuizen onderdak te bieden, zoals in het dorp en waterwingebied Sint Jansklooster (OV). Omdat dit een coulisselandschap is en vleermuizen daar graag leven, besloot waterbedrijf Vitens er in 1998 een vleermuisbunker te bouwen. Inmiddels maken vele vleermuizen gebruik van deze plek om te leven. Tot slot wordt er bij nieuwbouw steeds vaker rekening gehouden met de beestjes. Lees op de site van de Zoogdiervereniging meer over vleermuisvriendelijk bouwen.
Zelf een vleermuis zien
Vleermuizen spot je het best rond zonsondergang tijdens zomeravonden. ’s Winters zie je ze niet, want dan houden ze een winterslaap. De dwergvleermuis is er een die je vaker in de stad ziet. Als je ’s avonds iets door de duisternis ziet schieten, is de kans dus groot dat dit een dwergvleermuis is. Leuk om te proberen: je kunt een vleermuis ‘lokken’ door een klein steentje in de lucht te gooien. Er is een kans dat ze erheen duikt omdat ze denkt dat het een insect is. Verder zie je watervleermuizen logischerwijs jagen boven water en andere soorten vind je vaak in de buurt van natuurgebieden. Voor de liefhebber: Natuurmonumenten organiseert weleens vleermuisexcursies. Ook bestaat de Nacht van de Vleermuis, waarbij er het laatste weekend van augustus door het hele land excursies zijn om vleermuizen te zoeken.
5x weetjes over de vleermuis
Wist je dat…
- … vleermuizen echte nachtdieren zijn en buitengewoon aangepast zijn aan het leven in het donker. Hun zintuigen, zoals echolocatie, stellen hen in staat om in volledige duisternis te navigeren en hun prooi te lokaliseren.
- … vleermuizen de enige zoogdieren zijn die écht kunnen vliegen. Hun vleugels zijn gemaakt van dunne membranen die zich uitstrekken tussen hun vingers en lichaam. Hierdoor kunnen ze met behendigheid door de lucht manoeuvreren.
- … vleermuizen sterk variëren in grootte, van vleermuizen die in een luciferdoosje passen tot gigantische exemplaren met een spanwijdte van bijna 1,5 meter, zoals de Filipijnse vliegende hond (Acerodon jubatus).
- … sommige vleermuissoorten een opmerkelijke lange levensduur hebben. De Brandts vleermuis kan bijvoorbeeld meer dan 40 jaar oud worden, wat erg lang is voor een wild dier.
- … naast hun rol als insecteneters, sommigen vleermuissoorten belangrijke bestuivers zijn van planten. Vleermuizen zoals de baardvleermuis (Myotis mystacinus) zijn essentieel voor het bestuiven van planten zoals agave en cactussen.
