Veel koolmezen in Nederland
Naar schatting leven er zo’n 550.000 broedparen koolmezen in ons land (bron: Vogelbescherming). Niet gek dus dat we deze tuinvogel allemaal weleens gezien hebben. Koolmeesjes vinden ons land ook in de winter fijn – mits niet al te koud – en overwinteren in de stad of op het platteland. Ze zijn namelijk makkelijk als het gaat om een leefomgeving vinden en hebben het prima naar hun zin in het park, bosjes of tuinen. Ze verblijven graag in eiken- en beukenbossen. In gebieden waar bomen staan en tuinen waar groenvoorzieningen zijn, zie je praktisch altijd wel koolmezen. Voorwaarde is dat er voldoende gelegenheid is om een nestje te bouwen en dat er genoeg voedsel is te vinden.
Verschil mannetje en vrouwtje
Het verschil tussen het koolmees mannetje en vrouwtje zie je niet direct als je niet weet waar je naar moet kijken. Maar het is er wel degelijk. De zwarte brede band over de buik van het mannetje, helemaal tot aan zijn staart, is zijn kenmerk. Het vrouwtje heeft er ook een, maar dan een dunnere variant die ook niet helemaal tot onder doorloopt. Als je dus weer koolmezen in de tuin ziet, weet je voortaan waar je op moet letten. Wist je trouwens dat de dikte van deze streep een rol speelt in het paarseizoen? De mannetjes met de breedste band winnen het in de strijd van zij die een dunnere hebben. En ook vrouwtjes gaan voor de man met de breedste streep.
Nestkast voor de koolmees
Overweeg je een nestkast in je tuin? Doen! Grote kans dat je dan een koolmeesje als buur krijgt. Om die kans zo groot mogelijk te maken, is het slim met een paar dingen rekening te houden als je een nestkast plaatst. Zorg voor een vrije aanvliegroute en een beschutte, veilige plek, uit de directe zon en op een rustige plaats. Kies ook voor een niet te grote kast, circa 12x12x25 cm, met een kleine opening en hang het vogelhuisje (hoog) in de boom of tegen een muur. Wat ook helpt: zorg voor groen waar koolmezen (en andere vogels) een nest in kunnen bouwen. Denk aan bomen, maar ook aan stevige klimplanten tegen de muur of hoge heesters. Wie weet maken ze dan zelf al een ‘huisje’ om in te nestelen.
Broedseizoen koolmees
Tegen het eind van de lente is het zover: het broedseizoen van de koolmezen breekt aan. Tot het begin van de zomer zijn de mezen druk met de paartijd en gaan ze op zoek naar een partner. Monogaam kun je koolmezen niet echt noemen, maar in het broedseizoen legt een koppeltje wel samen een of twee nestjes waar het stel samen voor zorgt. Per nest kunnen er tot wel vijftien eitjes worden gelegd, maar die komen niet allemaal uit. Gemiddeld zeven à acht stuks breken na twee weken open en de kuikentjes kruipen eruit. Vader en moeder vliegen vanaf dat moment af en aan om voldoende voedsel voor de jongen te verzamelen. Dit bestaat hoofdzakelijk uit insecten, insectenlarven en rupsen. Door klimaatverandering zijn er steeds vroeger in het jaar insecten te vinden. Dit betekent dat de flexibele koolmees hierin meegaat en de start van het broedseizoen door de jaren heen dus ook steeds iets vroeger begint.
Het hele jaar koolmeesjes voeren
Dat koolmezen niet schuw zijn, heb je vast al vaak gemerkt. Ze wippen zo op de tuintafel om nog een paar kruimeltjes op te pikken. Vooral in het najaar en de winter komen ze in tuinen en op balkons om het aangeboden voedsel te eten. Dit hebben ze hard nodig om de wintermaanden door te komen. Waar de koolmees in het voorjaar volop eet van larven, rupsen, spinnen en insecten, zijn die in de winter nauwelijks voorhanden. Dan richten koolmeesjes zich op voedsel dat rijk is aan olie, zoals beukennootjes, vet en vruchten in de tuin. Wil je ze een handje helpen als het koud is? Bied ongezouten (slingers) pinda’s, zonnebloempitten of een zadenmix aan op een rustige plek in de tuin, bijvoorbeeld op een voedertafel. Tip: hangende vetbollen (niet in plastic) zijn handig om te voorkomen dat grotere vogels alles wegkapen voor kleintjes als de koolmees en de pimpelmees. Ben je benieuwd wat nu precies het verschil is tussen een koolmees en een pimpelmees? Lees dan verder over de pimpelmees.
Een koolmees lokken naar je tuin
Wie vaker koolmezen in de tuin of op het balkon wil zien, kan daar wat voor doen. Plaats – naast nestkasten – voedselverstrekkers, zoals struiken met bessen of bomen met vruchten. Vergeet ook niet te zorgen voor plekjes met schoon water, waar de meesjes van drinken en in badderen. En plant (nectarhoudende) bloemen aan, want die lokken in de lente en zomer insecten, een belangrijke voedselbron voor vogels. Een win-winsituatie creëer je met kleurige bloeiers als vlas (Linum usitatissimum), boekweit (Fagopyrum esculentum), grote kaardenbol (Dipsacus fullonum) of zonnebloem (Helianthus annuus). Insecten komen er graag op af, en zowel de insecten zelf als de zaden zijn razend populair bij vogels als de koolmees.
Koolmezen en de buxusmot
In 2018 en 2019 bestonden er zorgen over de grote sterfte van koolmezen in onze steden. Uit onderzoek bleek toen dat koolmezen – die gek zijn op buxusmotrupsen – niet massaal overlijden door het gif dat wordt gebruikt tegen de buxusmotrups. De verhoogde sterfte komt deels door een voedseltekort, omdat veel insecten doodgaan door vergiftiging. Een andere reden voor de mezensterfte is het gif voor antivlooienmiddelen dat in honden- en kattenharen is blijven zitten. De meesjes gebruiken de haren voor hun nesten en de haartjes dringen door de huid van jonge vogels heen. Lees meer over het onderzoek op de site van de Vogelbescherming.
