Egels in Nederland
Helaas gaat het niet goed met de egelpopulatie in Nederland. In de afgelopen 25 jaar is hun aantal met 35 procent gedaald. Dit komt door verschillende redenen, waaronder het afnemende aantal insecten en slakken – de belangrijkste voedselbron van egels. De droge zomers bemoeilijken ook de zoektocht naar voedsel, omdat wormen en slakken dieper wegkruipen in de grond. Daarnaast vormt het verkeer een bedreiging voor egels. Nederland heeft het op drie na dichtste wegennetwerk in Europa, waardoor egels vaak slachtoffer worden van verkeersongevallen. Het is zelfs het meest gedode zoogdier in het verkeer (bron: Egelwerkgroep). De opkomst van robotmaaiers zou ook een rol kunnen spelen in de afname van het aantal egels, hoewel dit nog niet volledig duidelijk is.
Weetjes over egels
Deze schattige diertjes behoren tot de oudste nog levende zoogdieren ter wereld. Zijn voorouder van de egel, de Litolestes, leefde 65 miljoen jaar geleden. Nog meer leuke feitjes:
- Egels (Erinaceus europaeus) worden doof, blind en kaal geboren, maar na een paar uur worden de stekels al zichtbaar onder de huid.
- Een volwassen egel heeft 4000 tot 6000 stekels.
- Het diertje is bijziend, maar reuk en gehoor zijn sterk ontwikkeld.
- Ze kunnen relatief hard rennen, zo’n 7,2 km per uur.
- Een egel beschikt over een zesde zintuig: het orgaan van Jacobson, tussen het gehemelte en de neusholte. Door veel speeksel aan te maken, neemt de egel geur- en smaakstoffen op. Daarna smeert hij het speeksel uit over zijn rug en is het reukkanaal klaar voor een nieuwe geurervaring.
- Raar maar waar: het beestje kan zwemmen. Zeer verrassend met die korte pootjes.
- Een egel moet minstens 0,6 kg wegen vóór hij in winterslaap gaat, anders overleeft hij de winter niet.
- Egels zijn beschermde dieren. Het is dan ook verboden om egels te verstoren of zelf in huis op te vangen.
Wat eten egels?
Egels zijn insecteneters en voeden zich voornamelijk met vliegjes, vlinders, maden, wormen en slakken, maar ook kleinere dieren zoals spinnen, kikkers en muizen staan op hun menu. Voor een natuurlijke balans in je tuin zijn egels onmisbare gasten. Ze zijn ook dol op rauwe eieren en gedroogde meelwormen, maar het is beter om deze laatste niet te voeren, omdat een teveel schadelijk kan zijn voor hun gezondheid. De Egelbescherming raadt kattenbrokjes aan, omdat de fysiologie van de egel sterk lijkt op die van een kat. In de winter bouwen egels een vetreserve op, dus dan kun je extra (vlees bevattend) voedsel voor ze neerzetten, zoals speciaal natvoer. Zorg er ook voor dat er een laag bakje vers water in je tuin staat, maar geen melk, want egels verdragen geen lactose.
Gevaren voor egels in de tuin
Egels worden in de natuur en in tuinen aan verschillende gevaren blootgesteld, waarvan sommige worden veroorzaakt door menselijke activiteiten. Slakkengif en pesticiden in de grond waar egels hun voedsel vinden, zijn een bedreiging. Strak betegelde tuinen bieden ook geen veilige plek voor egels om te eten of te overwinteren. Een meer recente bedreiging komt van robotmaaiers die ‘s nachts maaien. Ze kunnen door schuilplaatsen van jonge egels rijden, waardoor deze ernstig letsel kunnen oplopen of zelfs gedood worden. Egelopvangcentra melden een toename van het aantal egels dat slachtoffer wordt van robotmaaiers.
Tips voor een egelvriendelijke tuin met een robotmaaier
Als je een robotmaaier in je tuin hebt, maar ook egels wilt helpen en behouden, kun je rekening houden met de volgende tips:
- Schaf je een robotmaaier aan, let dan op dat de beschermende kap (met daarin de botssensor) maximaal 4,5 cm van de grond afhangt. Zo kan hij niet over jonge egels heen rijden.
- De meeste jonge egels lopen rond tussen juni en september. Als je dat weet, kun je er simpelweg voor kiezen om in die periode van zonsondergang tot zonsopkomst niet te maaien.
- Zorg dat je minder te maaien hebt, dus een kleiner gazon. Of maai slechts een deel van je gazon en laat op het andere deel het gras zijn gang gaan. Zaai er wat veldbloemen tussen en je hebt een mooie, kleurrijke hoek die vlinders en insecten aantrekt.
- Maai een gedeelte met de robotmaaier en doe de rest met de handmaaier.
- Haal een gedeelte van het gazon weg en zet er planten en bomen voor in de plaats. Op die manier blijft je tuin groen, kan de robotmaaier toch zijn werk doen én bescherm je de jonge egels doordat de maaier in de voortplantingsperiode ’s nachts uit kan.
Egels in winterslaap
Egels houden vanaf november een winterslaap. Hier maken ze een speciaal nest voor, bedekt met een laag bladeren. Ze zorgen eerst voor een vetreserve, want tijdens de winterslaap verliezen ze liefst 25-30% van hun lichaamsgewicht. In het holletje zakt de hartslag en de ademhaling om zo min mogelijk energie te verbruiken. Ook de lichaamstemperatuur (normaal 35,5 °C) daalt flink, soms wel naar 4 °C. Zo nu en dan wordt een egeltje wakker. Dan scharrelt hij wat en maakt eventueel een nieuw nestje op een andere plek. Als de temperatuur weer stijgt, rond eind april, ontwaken de egels uit hun winterslaap. Dan is er weer voldoende voedsel en gaan ze direct op zoek om hun gewicht weer op peil te krijgen.
Egels helpen in je tuin
Als je graag egels vaker in je tuin wilt zien, kun je ze helpen met de volgende tips:
- Maak je tuin toegankelijk voor egels door een kleine doorgang in de schutting van 13×13 cm te maken.
- Zorg voor voldoende bladeren, takken en natuurlijk materiaal in je tuin om egels onder weg te laten kruipen.
- Heb je veel tegels in je tuin? Plaats dan een egelhuis om ze een beschutte plek te bieden.
- Gebruik geen pesticiden of slakkenkorrels, maar lok egels naar je tuin om te helpen bij de bestrijding van slakken.
- Let tijdens de winterslaap van de egels goed op in de buurt van bladeren of composthopen. Er kan een egel slapen onder een laag bladeren.
- Maak je vijver toegankelijk voor egels met behulp van een loopplankje, omdat ze moeite hebben met steile oevers.