De bekendste eend van ons land is de wilde eend (Anas platyrhynchos). Je ziet haar in vijvers, sloten en parken. De herkenbare groene kop van het mannetje en het bruine verenkleed van het vrouwtje zie je ook in de winter vaak in Nederland. Met haar luide gekwaak hoor je het vrouwtje al van ver. Het jaar 2020 is uitgeroepen tot Jaar van de Wilde Eend. En niet zomaar, want het gaat niet zo goed met deze vogel. De broedpopulatie is sinds 1990 met zo’n 30% verdwenen.

Het kan er verhit aan toegaan tijdens de paringstijd.

Gedrag van de wilde eend

De eenden die we in steden en bebouwde omgeving zien, zijn vaak tamme eenden. Ze zijn gewend aan mensen en lopen niet zo gauw weg als je in de buurt komt. Dit is anders voor de wilde eend, die in het buitengebied veel minder vaak voorkomt. Zodra het winter is, begint het vormen van paartjes. Dat kan er soms verhit aan toegaan. Geregeld proberen woerden, mannetjes, elkaar te verdrinken om zo rivalen uit te schakelen. Ook zie je vaak trio’s: twee mannetjes en één vrouwtje, waar een stel van overblijft. De paartjes blijven samen tot en met de broedtijd.

De paarsblauwe ‘spiegel’ is in vlucht goed te zien bij zowel mannetje als vrouwtje.

Mannetje en vrouwtje

Het vrouwtje van de wilde eend heeft bruine veren in verschillende kleurgradaties. Met deze schutkleuren valt ze een stuk minder op dan het fleurige mannetje. Zijn kop is felgroen met een mooie glans. Verder heeft hij een witte kraag en een kastanjebruine bef. Op zijn kont heeft hij een paar zwarte veren. Krullen deze omhoog? Dan is het een wilde eend, geen tamme eend. Het mannetje, de woerd, en het vrouwtje hebben ook een overeenkomst: de paarsblauwe ‘spiegel’ op de rug, met een witte rand eromheen. Ook hebben beide eenden een gele snavel en oranje poten met zwemvliezen. Een volwassen wilde eend kan een leeftijd van vijftien jaar bereiken. Het gewicht ligt tussen de 800 en 1500 gram.

Wilde eenden hebben vaak veel kuikens per leg.

Broedtijd wilde eend

Van februari tot augustus is het broedtijd voor de wilde eenden. In de koude voorjaarsmaanden wordt er vooral gepaard, waarna het uitbroeden in de late lente begint. Vaak zie je grote groepen kuikens achter vader en moeder eend aan zwemmen. Maar toch zijn het zelden alle eieren die uitkomen, na een broedtijd van 24 tot 32 dagen. Meestal worden er zes tot soms zelfs vijftien eieren gelegd door de wilde eend, en zijn er twee à drie legsels per seizoen. Omdat het vrouwtje maar één ei per dag legt, kan ze hier een hele tijd mee bezig zijn. Het nest vind je in de buurt van water en is niet meer dan een ondiep kuiltje, bedekt met donsveertjes, takjes en mos. De jongen zijn van boven donkerbruin, maar de buik is geel. Zo hebben ze een schutkleur voor vissen, die ze anders zouden zien en opeten. De eenden in stedelijke omgeving zijn vaak mengvormen van wilde eenden met tamme of gedomesticeerde eenden.

Wilde eenden kiezen water uit dat maximaal 1 m diep, zodat ze kunnen duiken naar voedsel op de bodem.

Wat eten wilde eenden?

Overdag brengen wilde eenden hun tijd door nabij het water, zoals sloten, vijvers en meren. In de avond en nacht foerageren ze op het land, bijvoorbeeld op landbouwgronden. De eenden die in stedelijke omgeving leven, eten vaak ook het door mensen gevoerde brood. Maar hun natuurlijke dieet bestaat vooral uit kleine waterdiertjes, grassen en waterplanten. Omdat wilde eenden eten wat voor handen is en flexibel is, eten ze dus ook brood. Verder hebben ze graag slakken, wormen en eendenkroos. De eenden kiezen water uit dat niet te diep is, maximaal één meter, zodat ze daar gemakkelijk voedsel kunnen vinden.

Trekvogel of standvogel?

De wilde eend is een standvogel, wat inhoudt dat ze het hele jaar doorbrengt in de streken waar ze is uitgebroed. Ook is het een vogel die zich relatief makkelijk aanpast aan de omgeving en omstandigheden. Toch trekken de eenden nog weleens weg uit ons land als het echt te koud wordt of voedsel te schaars is. Ze vliegen dan niet al te ver weg en gaan vaak naar het vaste land van Europa, Groot-Brittannië en Ierland.

2020 is het Jaar van de Wilde Eend omdat het niet zo goed gaat met deze watervogel.

Jaar van de Wilde Eend

Dit jaar, 2020, is door Sovon en Vogelbescherming Nederland uitgeroepen tot Jaar van de Wilde Eend. En niet zonder reden. Want de aantallen van deze vogel nemen al een aantal decennia gestaag af. Sinds 1990 is ongeveer 30% van de broedpopulatie verdwenen. Oorzaken zijn onder andere hoge sterfte van volwassen dieren en uitblijvende successen van broedsels. Op het moment leven er circa 200.000-300.000 broedparen in ons land (bron: Sovon). Over de overlevingscijfers van kuikens is weinig bekend; daar wordt dit jaar (vervolg)onderzoek naar gedaan. Ook het publiek kan hierbij helpen. Heb je interesse? Lees meer op de website van Sovon.

Een andere bekende vogel in ons land is het roodborstje. Lees over de roodborst in de winter en hoe je hem vaker te zien krijgt.