What’s in a name? Planten krijgen hun botanische of Nederlandse naam veelal niet per toeval; ze zijn te herleiden uit een mythisch verhaal, een medicinale werking of gewoonweg de uiterlijke kenmerken. Buitenleven ging op zoek naar de herkomst van verschillende plantnamen. Deze keer: viooltje (Viola).

Tekst Evelien Boutsen Foto’s Shutterstock.com

 

Je hoort het al in de Franse naam van die zoete snoepjes: violette. De Nederlandse plantnaam komt van het Frans, meer bepaald het Oudfrans waar over viole gesproken werd. Een plantje dat Napoleon Bonaparte (1769-1821) na aan het hart lag en dat hij indirect promoveerde tot symbool van de Bonapardisten. Toen hij in maart 1815 triomfantelijk van zijn ballingschap op Elba naar Frankrijk terugkeerde, wilde hij dat grote nieuws uiteraard maar al te graag delen met zijn geliefde, Joséphine de Beauharnais. Daarom stuurde hij een boodschapper met een grote bos viooltjes naar haar buitenverblijf in Malmaison. Viooltjes hadden namelijk een diepere betekenis voor het koppel. Ooit had Joséphine tijdens een militaire optocht maartse viooltjes voor Napoleons voeten gegooid. De op dat moment jonge en veelbelovende officier had ze opgeraapt en bewaard. Vele jaren later, na Napoleons nederlaag in Waterloo en vlak voor zijn verbanning naar Sint-Helena, bezocht hij het graf van zijn onlangs overleden vrouw Joséphine. Hij plukte er een aantal viooltjes, die na zijn dood teruggevonden werden in de medaille die hij om zijn hals droeg.

 

Paars snoepje

Sinds 1895 produceert de Belgische snoepfabrikant Gicopa de enige echte Violettes de Liège, oftewel Luikse violetjes. Zowel qua smaak als vorm doet het paarse snoepje denken aan het viooltje.

 

Liefdesverklaring

Viooltjes dragen al eeuwenlang verschillende symbolische betekenissen met zich mee. De Romeinen legden viooltjes op graven als teken van rouw en van nieuw leven. Net als de oude Grieken verwerkten ook zij de bloemen in viooltjeswijn. Shakespeare liet zich in A Mid­summer Night’s Dream inspireren door dat zogezegde liefdesdrankje. In zijn toneelstuk wordt sap van viooltjes op de oogleden van iemand die slaapt gedruppeld. Wanneer de schoner slaper ontwaakt, wordt hij of zij verliefd op de eerste de beste die in beeld komt.

Ion

Het Oudfranse viole is op zijn beurt ontleend aan viola, dat van het Griekse ion komt. Dat woord zie je nog terug in bijvoorbeeld Saintpaulia ionantha, de botanische naam van Kaaps viooltje.

Witte koe

In de Griekse mythologie staat het verhaal van nimf Io en oppergod Zeus te lezen. En Zeus, dat was geen aardige noch trouwe god zo blijkt. Buitenechtelijke avonturen waren hem niet vreemd en dat wist zijn echtgenote Hera. Toen Zeus op een dag de nimf Io probeerde te verleiden, werd hij bijna op heterdaad betrapt door zijn vrouw. Bijna. Want om zijn overspel te verbergen, veranderde hij Io terstond in een witte koe. Maar Hera was slimmer dan dat en doorzag zijn trucje. Ze vroeg daarom of hij haar het dier wilde schenken. Een verzoek dat de oppergod niet kon weigeren. Hera liet de koe bewaken door Argus, een honderdogig wezen. Ondertussen deed Io zich als koe tegoed aan de viooltjes die Zeus voor haar geschapen had, vandaar: ion. Hoe de mythe eindigt? Zeus zwoer Hera dat Io niet tussen hen in zou komen, waarop zij de vloek ongedaan maakte en Io haar mensenlichaam terugkreeg.

 

Paspoort

Botanische naam: Viola
Nederlandse naam: viooltje
Familie: Violaceae
Levensduur: vaste plant
Hoogte: 30 cm
Winterhard: ja
Groenblijvend: ja
Bloeiperiode: vroege lente tot late herfst
Standplaats: zon, halfschaduw

Deel dit bericht

Meer inspiraie

Lees elke maand nieuwe artikelen over tuinieren, planten en dieren

Maak een account* of wordt premium abonnee en geniet van nog meer Buitenleven
*Maak een account en krijg 3 premium artikelen gratis
3.7/5 - (30)