Paspoort
Naam: vos (Vulpes vulpes)
Familie van: honden, wolven en jakhalzen
Leeft: in vrijwel heel Nederland (behalve de Waddeneilanden), tijdens de voortplantingsperiode leven de vrouwtjes in zelf gegraven holen, vergrote konijnenholen of dassenburchten
Uiterlijk: zo groot als een flinke kat met een oranjebruine, rode of bruingrijze vacht, zwarte poten, langgerekt lichaam en dikke staart (vaak met witte punt)
Lengte: kop-romp 50-80 cm, staart 33-50 cm
Gewicht: 4,5 tot 8 kg
Leeftijd: 5 tot 10 jaar
Welpen: 4 tot 5 stuks
Voedsel: kleine zoogdieren als muizen, konijnen en hazen, en vogels, eieren, aas en vruchten
Bijzonder: kan snelheden tot zo’n 50 km/u halen
Familietrekjes
De vos behoort tot de familie Canidae, waar ook honden, wolven en jakhalzen toe behoren. Met zijn slanke lichaam en karakteristieke lange, pluizige staart is de vos eenvoudig te herkennen. Zijn vacht varieert sterk in kleur. Deze kleur is afhankelijk van de regio en het seizoen, maar over het algemeen heeft de vos een oranjerode vacht. Er zijn ook vossen met een grijze, zwarte of zelfs witte vacht.
De ogen van de vos zijn meestal felgeel, wat een opvallend kenmerk is. Het dier heeft een scherp zicht, dat vooral handig is bij de jacht op prooien. De oren zijn spits en puntig, wat ze helpt om geluid goed op te vangen. De vos is een meester in camouflage.
Huisje, tuintje, vosje
De vos past zich gemakkelijk aan en komt daarom ook voor in een breed scala van habitats, variërend van bossen en graslanden tot stedelijke gebieden. Ze hebben zich verspreid over grote delen van Europa, Azië, Noord-Amerika en zelfs sommige delen van Noord-Afrika.
Een van de meest opvallende kenmerken van de vos is toch wel zijn vermogen om in de buurt van menselijke nederzettingen te leven. Stads- en dorpsvossen hebben zich aangepast aan het leven tussen mensen en maken gebruik van menselijke afvalbronnen om te overleven.
Op het menu van de vos
De vos is een zogenaamde opportunistische eter en heeft een gevarieerd dieet. De vos is voornamelijk carnivoor, maar zal ook fruit, bessen, insecten en ander voedsel eten als prooien schaars zijn. Het dieet van de vossen kan sterk variëren afhankelijk van het seizoen en de beschikbaarheid van voedsel.
Vossen jagen vaak ’s nachts en doet ook alleen. Het zijn solitaire dieren. Vossen staan bekend om hun vaardigheid in het sluipend naderen van hun prooi en zijn snel en behendig. Kleine prooien, zoals knaagdieren, vogels en konijnen, staan hoog op de favorietenlijst van de vos. Echter zijn ze ook in staat om te jagen op grotere prooien, zoals herten, als de gelegenheid zich voordoet.
Gedrag en voortplanting
De paringstijd van vossen is meestal in de late winter of het vroege voorjaar. Mannetjes en vrouwtjes vormen paren die samen hagen en tijd doorbrengen tot aan de geboorte van de jongen. Vossen vertonen monogaam gedrag tijdens het broedseizoen. Iets wat niet alle dieren in de dierenwereld doen. De draagtijd van de vos is ongeveer 50 tot 55 dagen, waarna de vrouwtjes meestal een nest graven in de grond of gebruik maken van een holte in een boom of verlaten dierenhol. De welpen, zoals we de jongen van een vos noemen, worden blind geboren en zijn afhankelijk van hun moeder voor voeding en bescherming.
Hoor je ’s nachts ‘gekef’? Dan kan dit goed de roep van een vos zijn. Het luide geluid klinkt als gekef en hoor je vooral in de nachtelijke uren. Het dient om territorium af te bakenen en te communiceren met andere vossen.
Survivalskills
De overlevingsvaardigheden van de vos zijn indrukwekkend. Onder de vaardigheden valt hun uitstekende gehoor, waarmee ze prooien in de grond kunnen horen graven, zélfs als deze op enige afstand zijn! Het reukvermogen van het zoogdier is ook goed ontwikkeld en helpt bij het opsporen van voedsel en het vermijden van andere roofdieren. Een ander opmerkelijk kenmerk van de vos is het vermogen om holen te graven, zowel voor het nestelen als om in te schuilen. Zo’n hol biedt bescherming tegen vijanden, extreme weersomstandigheden en vormt een veilige plek voor het grootbrengen van hun jongen.
Naast dit pakket aan survivalskills, hebben vossen ook een goed stel hersenen. Ze hebben het vermogen om complexe problemen op te lossen en te leren van ervaringen. Mede door deze intelligentie heeft de vos zich aan kunnen passen aan verschillende leefomgevingen.
De mens en de vos
De relatie tussen ons mensen en vossen, varieert sterk over de hele wereld. In sommigen culturen staat de vos symbool voor intelligentie en listigheid, terwijl andere culturen de vos als ongedierte beschouwen vanwege de schade die het dier aan kan richten aan vee en gewassen. Niet gek dat in deze delen vaak ook op vossen wordt gejaagd, niet alleen om de schade aan landbouw te verminderen, maar ook voor de sport. Gelukkig zijn er ook inspanningen om de vos te beschermen, vooral in gebieden waar ze met uitsterven worden bedreigd.
Zo kom je de vos op het spoort
- Ligt er sneeuw? Zoek dan naar urinedruppeltjes, hiermee markeren vossen hun territorium.
- Vossen leggen hun keutels vaak op een verhoogd deel, bijvoorbeeld op een molshoop. De uitwerpselen lijken een beetje op kattendrollen.
- De meeste kans op vossen heb je rond de schemering.
- Zie je een vos, beweeg dan niet want dan schiet hij ervandoor. Ga bij voorkeur in je eentje op pad, ga rustig zitten bij een open plek en heb geduld. Vaak zie je veel meer als je zit dan wanneer je kilometers loopt.
- In sommige gebieden heb je meer kans op vossen, omdat ze door bezoekers worden bijgevoerd. Bijvoorbeeld in de Amsterdamse Waterleidingduinen.
Benieuwd hoe je de vos kunt vinden middels sporen? Lees dan ons artikel over het herkennen van dierensporen.
De vos in de hoofdrol
De vos fascineert de mensheid al eeuwen, niet gek dat het dier in veel boeken, films, gedichten en zelfs spelletjes een prominente rol speelt. Een aantal uitingen waarin de vos een prominente rol speelt:
- De fantastische meneer vos – Roald Dahl
Een kinderboek waarin de sluwe Meneer Vos het opneemt tegen gemene boeren om zijn familie te redden. Het boek is ook verfilmd! - De Vos – Frederick Forsyth
Een thrillerroman waarin een mysterieuze vos een terreurorganisatie leidt. - Antichrist (2009)
Een controversiële horrorfilm waarin een vos een symbolische rol speelt. - De Vos in het bos
De Vos in het Bos is een slagenspel voor twee spelers waarin beide spelers elke ronde kaarten spelen om slagen te winnen. - Frank & Frey – de vos en de hond (1981)
Een Disney-animatiefilm over de vriendschap tussen een vos en een jachthond, ondanks hun natuurlijke rivaliteit. - Van den vos Reynaerde
Een Middelnederlands dierenepos waarin Reynaert de Vos de sluwe hoofdpersoon is die voortdurend in conflict is met andere dieren in een satirische vertelling en parodie op de middeleeuwse samenleving en geestelijkheid.