Lichtspektakel in de tuin

Bij het aanleggen van tuinen speelt verlichting een grote rol in de ontwerpen van tuindesigner en hovenier Mathijs Wolfs. Zijn eigen tuin is daar een goed voorbeeld van. Hij laat zien hoe je met verlichting de tuin een extra dimensie geeft.

Tekst: Esther Derks, Foto’s: Gert Tabak

In de tuinen die Mathijs aanlegt, is zowel overdag als ’s avonds iets te zien. “Licht is een belangrijke factor waar ik in het ontwerp rekening mee houd”, steekt hij van wal. “Net als bij een theatershow zorg ik als lichtspecialist voor een bijzonder spektakel in de tuin. De connectie tussen binnen en buiten speelt in mijn ontwerpen een grote rol. Ik wil dat mensen ’s avonds nog steeds van hun tuin kunnen genieten, zelfs als ze binnen zitten.” Om die reden laat Mathijs de gordijnen ’s avonds bewust open want dan komt zijn tuin als een sprookje tot leven. De tuinverlichting licht specifieke plekken uit waardoor de tuin er totaal anders uitziet dan overdag. De muur met een bijzondere structuur heeft dan opeens veel meer diepte, het water in de vijver krijgt plots een magische sfeer en het warme licht van het haardvuur en de lantaarntjes geven de tuin een romantisch en geborgen stemming.

Speelsheid en structuur

De tuin van Mathijs is gevarieerd aangelegd. Hij heeft gekozen voor planten die ook in de winter structuur hebben. De siergrassen in zijn tuin worden bruin in de winter, maar blijven wel rechtop staan. “Het is mooi om te zien hoe het gras overdag heen en weer wiegt. ’s Avonds komt daar de speelse schaduw op de muur bij. De tuin komt dan weer op een heel andere manier tot leven.” Begin maart wordt alles gesnoeid, maar dan komen de bloembollen tot bloei die weer voor structuur en beweging zorgen. De tuin ziet er ieder jaargetijde anders uit en is steeds weer mooi op zijn eigen manier.

Foto: Gert Tabak

Spel van licht en donker

Om een mooi lichteffect te bereiken, zijn er in de tuin ook donkere plekken nodig. Plaats daarom niet te veel lichtbronnen. Door een object te belichten en daaromheen alles donker te laten, leg je het accent op het object. “Het lichtspel is lastig vast te leggen op een foto, want daarop zie je meer omgevingslicht dan er daadwerkelijk is”, vertelt Mathijs. “Je ervaart de mystieke sfeer pas wanneer je er midden in zit. Ik geniet er ontzettend van om met mijn gezin buiten rond de open haard te zitten. Alsof we op vakantie zijn in eigen tuin. De feestverlichting tegen de achterwand en de lantaarntjes met kaarsen maken het geheel wat losser. Ze beschijnen niets, maar geven wel een warme sfeer.” Aan weerskanten van de open haard in de tuin schijnen twee ledspotjes vanaf de grond omhoog, waardoor de stenen muur extra wordt geaccentueerd. “Achter de houten bank heb ik spotjes in de border geplaatst”, legt Mathijs uit. “Het licht schijnt tussen de planten omhoog en zorgt voor dynamiek. Wanneer het waait, ontstaat er een licht- en schaduwspel op de schutting.” Daarnaast heeft hij verlichting in de vijver aangebracht. Precies op de plek waar een watergolf vanuit de muur in het water valt, schijnt een spot vanaf de bodem omhoog. “Door de rimpeling van het water wordt het licht gebroken, waardoor het gaat dansen op de muur. Op de foto staat het beeld stil, maar in het echt is het één groot lichtspektakel.” Het lichtkunstwerk aan de muur weerspiegelt in het water, waarin de keien mysterieus oplichten. Een lichtslang achter het kunstwerk zorgt voor warm licht en het melkglas achter de cortenstalen plaat voor een zachte lichtverspreiding.

Foto: Gert Tabak
Plant
Lichtgroene penseelstreken, donkergroene nerven, grijs gemarmerd of paarse vlekken, Foto: Gert Tabak

Weet wat je doet

Mathijs werkt met ongeveer 230 volt. “Wanneer je met dit voltage werkt, moet je wel weten wat je doet”, waarschuwt hij. “Je kunt ook voor zwakstroomverlichting kiezen. Houd er wel rekening mee dat zwakstroom door dunne kabeltjes loopt en daardoor storingsgevoelig en kwetsbaar is. Bovendien kun je met zwakstroom geen bomen aanlichten. De verlichting is dan te zwak om een mooi effect te creëren. Ook lampjes op zonne-energie geven te weinig licht voor accenten. Ze worden meer gebruikt voor routing langs een tuinpad. Het stroomverbruik bij ledverlichting is overigens miniem.”

Foto: Gert Tabak
Marshmallow roosteren

Alles draait om de lichtbundel

“Een opzichzelfstaande lichtbron vind ik meestal niet zo interessant”, vervolgt Mathijs. “Ze moet ergens op schijnen. Sommige mensen plaatsen lichtpuntjes in de oprit als een soort landingsbaan. Het nadeel daarvan is dat de lichtbundel niets verlicht. Het zijn gewoon lichtpuntjes. De lampen in mijn ontwerpen zijn overdag nagenoeg onzichtbaar en doen pas hun werk als ’s avonds de verlichting aangaat.” Bij tuinverlichting gaat het dus vooral om de lichtbundel en niet zozeer om de vormgeving van de lamp zelf. Het werkt zelfs het mooist wanneer je de lamp niet ziet en enkel de lichtbundel zijn werk laat doen. Je hoeft geen dure, exclusieve lampen te kopen. “Als ze maar water- en stofdicht zijn en van duurzaam materiaal zijn gemaakt, zoals gecoat aluminium, cortenstaal of rvs”, legt Mathijs uit. “Dat geldt vooral voor lichtspots in de grond. Wanneer een grondlamp niet goed is afgesloten, kan er vocht aan de binnenkant komen, waardoor kortsluiting mogelijk is.” Waar je ook op wilt letten, is de richting waarin het licht schijnt, want die bepaalt het effect dat je met de lichtbundel bereikt. “Je kunt een object het best langs boven of onder beschijnen. Dat geeft het mooiste effect. De natuurstenen muur ziet er totaal anders uit als ik er van onderaf een spot op laat schijnen, dan wanneer ik er aan de voorkant een lamp opzet. Door licht dat er voorlangs op schijnt, zie je het reliëf niet meer. Een lichtbundel die goed staat afgesteld, geeft een mooie sfeer.”

Lichtgroene penseelstreken
Lichtgroene penseelstreken, donkergroene nerven, grijs gemarmerd of paarse vlekken, Foto: Gert Tabak

Kleurtemperatuur

Nog een tip: zorg ervoor dat de lampen in de tuin ongeveer dezelfde kleurtemperatuur hebben. Warm wit licht (rond de 3000 kelvin) geeft een rustige sfeer, terwijl koud wit licht (rond de 5000 kelvin) de groene kleur van bomen en struiken benadrukt. Beide lichtsoorten kunnen door elkaar worden gebruikt, maar pas op voor te veel verschil in kleurtemperatuur, want dan wordt het een onrustig geheel. Mathijs: “Er zijn mensen die het leuk vinden om gebruik te maken van gekleurde lampen. Je kunt er een hele disco van maken met blauw, rood, geel en groen. Uiteindelijk zie ik dat de meeste mensen toch weer teruggaan naar de warmlichtstand. Verschillende kleuren zijn even leuk, maar uiteindelijk oogt het toch rommelig.”

Foto: Gert Tabak

Sterspelers van de tuin

Mathijs heeft bewust nagedacht over het gebruik van verschillende materialen in zijn tuin. Dat wordt duidelijk in de muren van gestapelde stenen, die met houten schuttingen worden afgewisseld. De diverse structuren zijn ook terug te vinden in de betonnen tegels, het houten terras en het cortenstaal dat hij in het terras en de houten tuinbank heeft verwerkt. Cortenstaal, dat door de jaren mooi roest, komt ook terug in het lichtornament bij de vijver. Het verhoogde terras, de uitbundige groene borders en de rechthoekige vijver met grote keien zorgen voor een avontuurlijke uitstraling. Allemaal elementen die uitnodigen om in het donker beschenen te worden. “Overdag vormt alles één geheel. ’s Avonds zijn bepaalde elementen opeens de hoofdrolspelers van de show”, beschrijft Mathijs enthousiast. “De structuren komen dan nog meer tot hun recht en de ornamenten vallen nog meer op. Door het licht ontstaat er een speels lijnenspel. Ik laat minder spannende elementen van de tuin in het donker wegvallen en andere elementen door de verlichting naar voren komen.” Bij iedere tuin die hij ontwerpt, houdt hij er rekening mee dat eventuele buren geen last hebben van het licht.

Foto: Gert Tabak
Foto: Gert Tabak

Omarm het donker

Bij het ontwerpen van een tuin maakt Mathijs naast een 2D-plan ook een 3D-animatie. Daardoor kan de bewoner zich een goed beeld vormen van hoe de tuin eruit zal zien, mét verlichting. Wil de klant een intieme tuin? Dan ontwerpt Mathijs een tuin met minder verlichting. Voor klanten die willen dat de tuin vanuit huis goed zichtbaar is, kiest hij juist vaak voor wat meer verlichting. Zo ontstaat voor iedere tuin een uniek plan. “Met de klant bespreek ik wat er wordt uitgelicht en welke effecten en sfeer dat creëert. Wanneer er in een tuin een bepaald ritme zit, bijvoorbeeld een herhaling van bepaalde planten, dan kun je dat met verlichting accentueren. Zo zou ik in een strakke tuin met veel bestrating geen verlichting op de bestrating laten vallen, maar juist op de beplanting zodat die er dan in het donker uitspringt. Dat werkt bijvoorbeeld goed bij een rij bamboe van een paar meter hoog. Door er licht op te plaatsen, wordt die dan opeens een eyecatcher. Zo kun je twee verschillende sferen in een tuin leggen.

Licht uit

Mathijs: “Ik ben er geen voorstander van om de tuinlampen de hele nacht te laten branden. Planten, dieren en insecten hebben de duisternis nodig om tot rust te komen. Sommige dieren worden juist in het donker actief. Door middel van een timer gaat de tuinverlichting daarom vanzelf uit.”

Meer inspiratie

Deel deze pagina

Review deze post